15. Met het oppoten van structuren alleen verander je geen cultuur

De oorspronkelijke opzet van deze column was om boeksynopsissen te geven waarin mogelijk een uitverkoren lid van de Vlaamse intelligentsia te herkennen valt, zonder bij naam te worden genoemd. Het zou vast lollig zijn geweest om te lezen, op zijn minst om te schrijven. Het wordt uitzonderlijk iets ernstiger dan u in dit obscuur internethoekje gewend bent. Ik wil het gedurende enkele alinea’s hebben over grensoverschrijdend gedrag op universiteiten.

Context voor de levende organismen die over enkele decennia dit lezen. Een tv-prof (de auteur hoopt dat levende organismen over enkele decennia zich hierbij niets kunnen voorstellen, maar dat terzijde) wordt door een ex-doctoraatsstudente van hem in een roman van fysiek grensoverschrijdend gedrag beschuldigd. Het blijken niet de enige klachten over de tv-prof. Zoals dat in een in deze tijd volgroeide democratie gaat, was het vervolgens struikelen over gratis meningen en vege intentieprocessen.

Hier komt zo’n gratis mening bij. Al heb ik geaarzeld of mijn mening nog iets kan toevoegen omdat alles over grensoverschrijdend gedrag nu wel gezegd en geweten is en er grotere experts zijn in de materie. Ik vermaalde deze gedachte om drie redenen:

1) In andere columns schrijf ik over geopolitiek zonder dat het in me opkomt om deze tribune te laten aan Jonathan Holslag.  

2) Hoewel de problematiek van grensoverschrijdend gedrag inmiddels redelijk op de kaart staat en er over de mechanismen al het een en ander is gezegd en geschreven, blijkt de praktijk weerbarstig. Ook gaat het soms niet over wat je zegt, maar over het feit dat je het uitspreekt.  

3) Al is zwijgen in de gevallen dat je Jan Segers heet wijzer. Segers is columnist in de krant waar Devos ook columnist is en (zeer geruststellend) ex-hoofdredacteur van die krant (ook zeer geruststellend: de grootste in Vlaanderen) en schreef een column neer die bij u ofwel walging en afgrijzen oproept, ofwel u onherroepelijk identificeert als deel van het probleem. Ga even na wat volgende titel bij u doet: ‘Zegt een vrouw neen, dan bedoelt ze neen. Zegt ze ja, zoals Van Liefferinge aan Devos, dan ook bedoelt ze neen.’ Aangezien ik u als lezer van deze column een zekere intelligentie toedicht, op zijn minst toch genoeg om de columns van Jan Segers niet onverdoofd te lezen, bent uzelf in staat om in te zien hoe problematisch, kwalijk en platvloers dit is. De column van Segers was wel het laatste duwtje dat ik nodig had. Als dit de grootste krant van Vlaanderen vult, kan ik misschien ook iets kwijt in dit obscure internethoekje.

Voor het Antwerpse studentenblad dwars deed ik twee jaar geleden onderzoek naar wie je aan UAntwerpen kan helpen als je met grensoverschrijdend gedrag wordt geconfronteerd. Samenvatting: de institutionele bevoegdheidsverdeling in België bleek een stukje eenvoudiger om uit te leggen. De link vind je hier.

Waar als slachtoffer je verhaal doen al een enorm hoge drempel is, is de eerste drempel de zoektocht bij wie je binnen de universiteit in welke situatie je verhaal kunt doen, alle vertrouwenspersonen, bemiddelaars en ombudspersonen die hun stinkende best doen ten spijt. Ik heb me een keer en geen tweede keer afgevraagd of ik in de hypothese dat ik slachtoffer ben binnen de universiteit aan de alarmbel zou trekken en nog voor ik een antwoord had geformuleerd, barstte ik in een cynisch lachen uit.

Wat ik wil dat u onthoudt – en het is mijns inziens noch een originele noch een bijster vernieuwende, maar kennelijk nog altijd nodige boodschap: neem slachtoffers serieus. Dat kunt u op veel manieren doen, maar niet door hen te verwijten dat ze niet exact de geijkte formele ondoorzichtige procedure hebben gevolgd. Dat doet u niet door hen te verwijten dat ze niet onmiddellijk met hun verhaal naar buiten zijn gekomen. Dat doet u niet door bij wijze van gevolgtrekking hun geloofwaardigheid onderuit te halen. Dat doet u evenmin door als instelling, bezorgd om uw kostbare imago, bij een mediahetze te beloven stevig in actie te komen, maar wanneer de storm is gaan liggen binnenskamers de verhalen van slachtoffers te minimaliseren en zo onvermijdelijk de kant te kiezen van de gereputeerde dader die fondsen binnenhaalt voor de universiteit of – handiger – je te verschuilen achter je eigenhandig gecreëerde ondoorzichtige procedures.

Het gaat kortom niet alleen over structuren. Die mogen nog zo briljant en efficiënt zijn, hiermee alleen verander je geen cultuur. Je moet al verdomd veel moed hebben om überhaupt je verhaal te doen als slachtoffer. Het kost bovenmenselijk veel moed om je verhaal te doen in een maatschappij waar slachtoffers nog altijd worden geridiculiseerd. De boodschap is duidelijk: denk maar twee keer na voor je je verhaal doet. Dit vat je niet in structuren. Dat begint bij hoe we praten en handelen in de koffiekamer van de universiteit, thuis en onder vrienden en op de redactievloer van de grootste krant van Vlaanderen.

Matthias Vangenechten